Czy jeśli jestem dwujęzyczny, to na pewno nadaję się na tłumacza?

Istnieją badania, które potwierdzają, że osoby dwujęzyczne mają wyższy poziom empatii, są bardziej otwarte i kreatywne niż ci, którzy posługują się tylko jednym językiem. To cenne cechy w pracy tłumacza, ale nie wystarczą do tego, by móc wykonywać profesjonalne tłumaczenia bez przygotowania. Czy dwujęzyczność pomaga w pracy tłumacza? Jakie dodatkowe umiejętności musi zdobyć osoba dwujęzyczna, która chce wejść do świata tłumaczeń?

Dwujęzyczność – co to właściwie oznacza?
Jakie warunki muszą być spełnione, by można było mówić o dwujęzyczności? Osoba dwujęzyczna to taka, która posługuje się dwoma językami w stopniu zaawansowanym. Wbrew powszechnej opinii, nie wymaga to znajomości obu języków na dokładnie tym samym poziomie. Osoby dwujęzyczne najczęściej miały kontakt z jednym i drugim językiem od wczesnego dzieciństwa. Rzadko zdarzają się sytuacje, gdy dorosły poznaje język obcy na tyle, by posługiwał się nim jak native speaker.

Dziś osoby dwujęzyczne to przede wszystkim te, które mają rodziców z różnych krajów lub których rodzice wyemigrowali na stałe za granicę. Dwujęzyczność wcale nie jest nowym zjawiskiem. Wielu z naszych przodków posługiwało się dwoma, a nawet trzema czy czterema językami. Wynikało to w naturalny sposób z życia w swego rodzaju tyglu kulturowym – w polskich miastach i miasteczkach mieszkali obok siebie przedstawiciele wielu narodowości, a ich języki swobodnie się ze sobą mieszały.

Obecnie nawet połowa ludności Unii Europejskiej mówi biegle co najmniej dwoma językami – tak wynika z sondażu przeprowadzonego przez Komisję Europejską. Dwujęzyczność może dotyczyć pojedynczych osób, ale także całych społeczności – kilku języków używają np. mieszkańcy Szwajcarii czy Ukrainy (rosyjski i ukraiński).

Znajomość języków nie wystarczy – jakich kompetencji potrzebuje tłumacz?
Osoby dwujęzyczne posługują się dwoma językami w sposób naturalny, mają bogaty zasób słownictwa, dobrze radzą sobie zarówno z tekstami pisanymi, jak i z mową. Czy to oznacza, że są idealnymi tłumaczami?

Sprawa jest znacznie bardziej złożona. Dwujęzyczność to tylko dobry punkt wyjścia do zdobywania kompetencji w pracy tłumacza. Wykonywanie tłumaczeń to nie tylko przekładanie tekstów z jednego języka na drugi, słowo po słowie. Szeroki zakres słownictwa tu nie wystarczy. Od tłumaczy wymaga się wielu innych umiejętności: znajomości zasad formalnych dotyczących określonego rodzaju tekstów (np. prawniczych czy medycznych), poprawności gramatycznej i stylistycznej, a najczęściej także specjalizacji w danym obszarze.

Znasz dobrze język polski. Czy to wystarczy Ci do tego, by zostać pisarzem, dziennikarzem, copywriterem? Na pewno nie masz wątpliwości, że oprócz znajomości języka potrzebujesz do tego szeregu innych umiejętności, a oprócz tego – wrodzonych predyspozycji. Analogicznie jest w przypadku osób dwujęzycznych, które chcą pracować w zawodzie tłumacza.

Ważne jest też to, jakiego języka używa osoba dwujęzyczna. Częste są sytuacje, gdy rodzice mówią do dziecka np. po polsku, a z racji mieszkania za granicą dziecko nabywa znajomość języka obcego, posługując się nim w szkole czy przedszkolu. Język w rejestrze nieformalnym, którym osoba dwujęzyczna posługiwała się w domu rodzinnym, nie będzie odpowiedni do wykonywania tłumaczeń tekstów o charakterze oficjalnym.

Istnieją także pewne obiektywne przeszkody. Są osoby, które mają trudności w rozumieniu i tworzeniu tekstów pisanych, wynikające np. z dysleksji lub dysortografii. Biegła znajomość języków wówczas nie pomoże – taki tłumacz nie tylko nie mógłby profesjonalnie wykonywać swojej pracy, ale zwyczajnie by się w niej męczył.

W jaki sposób dwujęzyczność może pomóc w wykonywaniu pracy tłumacza?
Nie można jednoznacznie powiedzieć, że osoba, która jest native speakerem w obu językach, będzie wykonywała swoją pracę lepiej niż tłumacz, który uczył się języka obcego od zera. W wielu przypadkach dwujęzyczność jest jednak pomocna. Osoby, które znają dwa języki, bardzo często mają za sobą doświadczenie mieszkania w różnych krajach, a ich najbliżsi często pochodzą z różnych kręgów kulturowych. To daje im cenną, potrzebną w zawodzie tłumacza umiejętność rozumienia kontekstu kulturowego tekstów, wychwytywania sformułowań, które mogą zostać niewłaściwie odebrane lub żartów, które nie rozbawią przedstawicieli innej kultury.

Oznacza to, że naturalnie dwujęzyczny tłumacz może dobrze odnaleźć się w tematach związanych z życiem codziennym, kulturą, a także w tłumaczeniach tekstów marketingowych. Swoboda posługiwania się dwoma językami może być także pomocna w tłumaczeniach ustnych. Jeśli jednak tłumacz chce zajmować się tłumaczeniami specjalistycznymi, czeka go długa droga, podczas której będzie musiał zdobywać wiedzę na studiach, szkoleniach czy podczas lektury książek.