Glosariusz - Co to jest i kiedy przydaje się tłumaczowi w pracy

Spis treści

Rozpowszechniony jest stereotyp mówiący, że wystarczy dobrze znać język, by przetłumaczyć dowolny tekst. Nic bardziej mylnego. Dobre tłumaczenie powstaje w wyniku zastosowania specjalistycznej wiedzy branżowej, poprawnej terminologii, uwzględnienia kontekstu czy realiów kulturowych oraz narzędzi tj. glosariusz. A to już wykracza poza tylko znajomość języka obcego.

Narzędzia tłumacza

Tłumacz obłożony stertą słowników w papierowej formie - taki widok to już zamierzchła przeszłość. Obecnie tłumacze mają do swojej dyspozycji wiele narzędzi komputerowych wspomagających ich pracę. Jednak nie oznacza to, że tłumaczenia automatycznie dokona komputer. Jakkolwiek ogólnodostępne są komputerowe translatory, to profesjonalny tłumacz nigdy z nich nie korzysta, a klient może je wykorzystać tylko do tłumaczenia prostego i krótkiego tekstu na własny użytek.

Zawodowy tłumacz ma do dyspozycji bardziej zaawansowane narzędzia. Najbardziej rozpowszechnionym jest oprogramowanie CAT, czyli Computer Assisted Translation (tłumaczenie wspomagane komputerowo). Składa się z wielu baz przydatnych przy wykonywaniu tłumaczeń. Oprogramowanie CAT znacznie przyśpiesza pracę tłumacza poprzez automatyczne powtarzanie stałych fraz, sprawdzanie pisowni czy gramatyki. Tłumacz korzystający z narzędzi CAT może także tworzyć własne bazy w tym glosariusze.

Co to jest glosariusz?

Określenie glosariusz (z łac. glossarium) sięga czasów średniowiecza, kiedy to kopiści manuskryptów objaśniali na marginesie znaczenie trudniejszych słów lub terminów. W epoce książek drukowanych przypisy tłumaczące trudniejsze terminy umieszczane były na dole strony lub zbierane w całość na końcu książki.

Obecnie bazy terminologiczne, czyli glosariusze tworzone są w formie elektronicznej, dzięki czemu tłumacz ma bardzo szybki dostęp do informacji i bazy terminologicznej. Najprościej rzecz ujmując, glosariusz to słownik stworzony specjalnie dla danej dziedziny wiedzy, np. medycyny, chemii. Glosariusze mogą być tworzone także dla danych branż lub poszczególnych firm.

Po co tworzyć glosariusz

Stosowanie glosariusza ma na celu ujednolicenie słownictwa i terminów stosowanych w tekstach z danej dziedziny lub dla danego klienta. Glosariusz zawiera nie tylko pojedyncze wyrazy, ale także całe frazy w danym języku. Te terminy zawarte w glosariuszu znacznie ułatwiają i przyśpieszają pracę tłumacza, należy go stworzyć, zwłaszcza w przypadku, gdy z klientem współpracuje on długofalowo. Przygotowanie kolejnego tłumaczenia na podstawie wcześniej stworzonego słownika zajmuje zdecydowanie mniej czasu.

Jak powstaje glosariusz?

Tworzenie glosariusza z danej branży tak naprawdę nigdy się nie kończy. To bardzo nietypowy słownik, w gloasriuszu stale pojawiają się nowe słowa, z odpowiednikami w obcym języku. Najczęściej słownik tworzony jest etapowo:

przygotowanie przez tłumacza specjalistycznych wyrazów,
konsultacja poprawności terminologii i ewentualnych synonimów ze zleceniodawcą,
tłumaczenie specjalistycznych terminów,
ostateczne zatwierdzenie glosariusza przez zlecającego.

Z tak sporządzonym glosariuszem biuro tłumaczeń może przystąpić do realizacji docelowego tłumaczenia. Stworzony glosariusz umożliwi wykonanie tłumaczenia zgodnie z wymogami klienta, tekst będzie spójny pod kątem terminologii z resztą dokumentacji danego klienta, zastosowane słowa będą zrozumiałe dla każdego i nie będą budzić żadnych wątpliwości. Glosariusze są szczególnie przydatne w przypadku tłumaczeń różnych tekstów specjalistycznych, ich stosowaniu ułatwia pracę.

Często glosariusz zawiera nie tylko słowa i ich odpowiedniki w innym języku obcym, ale także objaśnienia tych terminów, synonimy bądź dodatkowe informacje dotyczące możliwości zastosowania tych słów w docelowym tekście.

Profesjonalne glosariusze tworzone są przez tłumaczy na podstawie danych klienta, ale narzędzia CAT pozwalają tłumaczom stworzyć własną bazę zawierającą słowa, znaczenia, frazy, objaśnienia, a nawet dłuższe teksty. Dzięki temu jakość tłumaczeń jest bardzo dobra, a czas realizacji zlecenia znacznie krótszy. Najlepszym przykładem jest słownik sporządzony na potrzeby przetłumaczenia instrukcji obsługi tych samych urządzeń, ale różnych modeli, które różnią się tylko drobnymi funkcjami. Dobrze przygotowany glosariusz pozwoli zaoszczędzić nawet 90% czasu bez negatywnego wpływu na jakość tłumaczenia tekstów.

Nie każde biuro tłumaczeń zajmuje się tłumaczeniami specjalistycznymi, które wymagają nie tylko bardzo dobrej znajomości języka, ale także wiedzy eksperckiej. Przed wyborem biura warto dowiedzieć się, czy tłumaczy teksty specjalistyczne, czy glosariusz tworzony jest w cenie usługi, czy słownik jest dodatkowo płatny.