Back translation - czym jest, kiedy się go stosuje i dlaczego warto? | Language Link

Spis treści

Co tłumaczenia tekstów mogą mieć wspólnego z zabawą w „głuchy telefon”, gdzie słowa powtarzane przez uczestników coraz bardziej różnią się od tego, co było na początku? Zdarza się, że nawet przy zachowaniu dużej staranności przetłumaczony tekst może znacząco odbiegać od oryginału. W większości przypadków pomyłki ze strony tłumacza da się naprawić. Są jednak sytuacje, gdy takie błędy mogą mieć poważne konsekwencje. Profesjonalni tłumacze wiedzą, jak im zapobiegać – jednym ze sposobów jest back translation.

Czym jest back translation i jak przebiega ten proces?
Back translation to metoda, której celem jest sprawdzenie jakości tłumaczenia i jego zgodności z oryginalnym tekstem. Proces ten składa się z trzech etapów:
1. Tłumaczenie tekstu „w drugą stronę” – z języka obcego na język oryginału.
2. Porównanie nowego tłumaczenia z oryginalnym tekstem.
3. Ustalenie znaczących różnic pomiędzy tłumaczeniami i wybór właściwej opcji.

Czy to wystarczy, by zapewnić tekstowi wysoką jakość tłumaczenia? Jeśli back translation zostanie wykonane starannie i rzetelnie, prawdopodobnie tak będzie. Należy jednak pamiętać o kilku opisanych poniżej zasadach.

Tłumaczenia back translation w praktyce
Czy ponownie przetłumaczony tekst powinien wyglądać dokładnie tak, jak oryginał?
Jest to praktycznie niemożliwe. Każdy tłumacz może stosować nieco inne słownictwo, szyk zdań, struktury gramatyczne. Celem back translation nie jest uzyskanie dokładnie tekstu identycznego z oryginalnym. Porównując oba dokumenty, szuka się znaczących różnic. Znaczących, czyli takich, które mogą mieć wpływ na rozumienie i odbiór tekstu przez czytelnika. Tu nie liczy się forma, lecz treść.

Czy tłumacz powinien wiedzieć, że wykonuje back translation?
Można spotkać się z twierdzeniem, że tłumacz wykonujący przekład jako pierwszy nie powinien wiedzieć, że jego praca będzie poddawana dodatkowej weryfikacji. Taka informacja mogłaby wpłynąć na sposób tłumaczenia tekstu: szczególny nacisk byłby położony na jak najdokładniejsze tłumaczenie poszczególnych fraz, zamiast na oddanie sensu całości.

Z kolei osoba wykonująca drugie tłumaczenie powinna mieć świadomość, z jakim tekstem pracuje. Dzięki temu przekład nie będzie nadmiernie staranny, ale wykonany z taką dokładnością, która ułatwi etap porównywania tekstów.

Back translation zleca się najczęściej w obrębie tego samego biura tłumaczeń, więc w praktyce drugi tłumacz jest informowany o tym, że będzie wykonywał back translation.

Dla klienta: jak czytać otrzymane tłumaczenia?
W przypadku usługi back translation klient otrzymuje całość dokumentów: pierwsze i drugie tłumaczenie. Dodatkowo powinien porównać je z oryginałem. Nie da się ukryć – pracy jest sporo i jeśli chce się mieć kontrolę nad jakością dokumentu, powinno wykonać się ją samodzielnie. Czy jest jakiś sposób, by ułatwić sobie sprawdzanie przetłumaczonego tekstu? Specjaliści doradzają, by – nawet gdy dokumenty są przesyłane w formie elektronicznej – czytać je na papierze. W ten sposób można lepiej skupić się na szczegółach, jest to też mniej męczące dla oczu. Zaleca się też czytanie blokami tekstu – najpierw blok (na przykład akapit czy kilka zdań) z jednego tłumaczenia, a następnie z drugiego. Ten sposób pozwoli na utrzymanie stanu koncentracji przez dłuższy czas.

W jakich przypadkach stosuje się back translation?
Są kraje, w których wykonanie tłumaczeń odwrotnych dla niektórych dokumentów jest wymagane przepisami. W Polsce nie ma prawa, które nakazywałoby stosowanie takich procedur. Są jednak branże i dziedziny nauki, w których back translation jest powszechnie stosowane. Do takich należy branża farmaceutyczna i medyczna. Nie powinno to dziwić – jak najdokładniejsze tłumaczenie dokumentacji, instrukcji obsługi sprzętu czy ulotek dołączanych do leków to kwestia zdrowia, a niekiedy i życia.

Inne przykłady stosowania back translation:
• umowy i inne dokumenty prawnicze
• prace naukowe
• dokumenty z dziedziny finansów i ekonomii
• instrukcje obsługi i inne teksty techniczne.

Możliwości są tu właściwie nieograniczone – tłumaczenie odwrotne można zlecić zawsze, gdy liczy się dokładność, wiarygodność i wysoka jakość tekstu.

Dlaczego warto rozważyć wykonanie back translation?
Skoro wykonywanie dodatkowego tłumaczenia nie jest w żadnym z wymienionych przypadków obowiązkowe, to może lepiej z niego zrezygnować i po prostu postawić na kompetentnego, doświadczonego tłumacza, któremu można zaufać? Nie do końca – back translation to nie tylko tłumaczenie wysokiej jakości. Korzystając z takiej usługi, klient otrzymuje pewną wartość dodaną.

Zlecając tłumaczenia, często nie znamy języka, na który zostanie przetłumaczony tekst. W takiej sytuacji nie mamy żadnej kontroli nad pracą tłumacza. Nie jesteśmy w stanie ocenić, na ile rzetelnie i dokładnie wykonał zlecone zadanie. Back translation pozwala to zmienić. Zleceniodawca otrzymuje ponownie przetłumaczony tekst w znanym sobie języku i potrafi ocenić, czy jest on zrozumiały i zgodny z oryginałem.

Decydując się na usługę back translation, klient ma także wgląd do całego procesu tłumaczenia. Dostarczane są mu wszystkie utworzone w tym procesie dokumenty: pierwsze i drugie tłumaczenie, dokument je porównujący oraz zestawienie proponowanych zmian. Zwiększa to transparentność pracy tłumacza, a klientowi pokazuje, dlaczego tekst został przetłumaczony w taki, a nie inny sposób.

Czy back translation zawsze się sprawdza?
Back translation ma wiele zalet, nie powinno się go jednak traktować jako remedium na wszystkie problemy, jakie mogą pojawić się w procesie tłumaczenia. Są kwestie, których nie rozwiąże nawet dodatkowe tłumaczenie.

O czym należy pamiętać, zlecając back translation?
• Takie tłumaczenie samo w sobie nie zapewni wysokiej jakości wypowiedzi. Tekst może zostać przetłumaczony dokładnie, ale jeśli poziom oryginału pozostawia wiele do życzenia, to również przekład nie będzie brzmiał dobrze, jeśli chodzi o styl.
• Back translation nie będzie pomocne, gdy tekst jest niejasny i stwarza wiele możliwości interpretacji. Nawet gdy przekład zostanie wykonany prawidłowo, odbiorca tekstu może go zrozumieć w niewłaściwy sposób.
• Tłumaczenie odwrotne nie jest korektą tekstu. Tłumacz nie sprawdzi i nie poprawi błędów gramatycznych, ortograficznych czy literówek.
• Back translation może znacznie wydłużyć proces tłumaczenia. Nie jest zalecane, gdy klientowi zależy na czasie – musi wysłać dokumenty czy podpisać umowę w określonym terminie.

Back translation – podsumowanie
Najważniejsze informacje, które warto zapamiętać na temat tego rodzaju usługi:
• Tłumaczenie odwrotne pozwala znaleźć nieścisłości i błędy ze strony tłumacza.
• Jest przydatne w przypadku dokumentów medycznych, farmaceutycznych, prawniczych – tam gdzie dokładność jest szczególnie istotna.
• Dzięki tłumaczeniu odwrotnemu klient może w większym stopniu kontrolować pracę tłumacza.
• Tego typu tłumaczenia zwiększają koszt oraz wydłużają czas wykonania zlecenia.