Ciekawostki na temat języka ukraińskiego

Do osób, które przyjeżdżają do naszego kraju z Ukrainy, warto podchodzić z otwartością i ciekawością. Wszyscy możemy się od siebie wiele nauczyć, także w kwestiach językowych. Nasi goście są w większości zainteresowani nauką języka polskiego. My – dla odmiany – prezentujemy dzisiaj garść ciekawostek na temat języka ukraińskiego. Czy jest podobny do polskiego? A może brzmi jak rosyjski? Czy Polak i Ukrainiec są w stanie porozumieć się bez tłumacza i słownika?

Dlaczego wielu Ukraińców tak dobrze mówi po polsku?
Osoby z Ukrainy, które przebywają w naszym kraju od dłuższego czasu, najczęściej nie mają problemów z komunikacją w języku polskim. Nauka polskiego dla Ukraińców jest stosunkowo łatwym zadaniem. Zarówno polski, jak i język ukraiński, są językami słowiańskimi, z tym że nie są to bliscy członkowie rodziny, ale raczej dalecy krewni – nasz język należy do grupy zachodniosłowiańskiej, a język naszych sąsiadów – wschodniosłowiańskiej.

Dla niektórych osób barierę językową może stanowić alfabet. W języku ukraińskim do zapisu stosuje się cyrylicę i potrzeba zazwyczaj trochę czasu, by przestawić się na zapis alfabetem łacińskim. Osoby młode, które uczyły się angielskiego i korzystają z internetu, najczęściej znają już jednak ten alfabet i wówczas nie ma dla nich przeszkody, by uczyć się polskiego zarówno w mowie, jak i w piśmie.

Warto też wiedzieć o tym, że niektórzy Ukraińcy mówią tak dobrze po polsku, bo… to po prostu jeden z ich rodzimych języków. Zachodnia część Ukrainy przed II wojną światową należała do Polski i choć wiele osób z tamtych rejonów zostało zmuszonych do wyjazdu po wojnie, to jednak część pozostała na miejscu. Język polski jako rodzimy spotyka się już dość rzadko i głównie u osób starszych, ale niektóre osoby przyjeżdżające z Ukrainy mogły mieć okazję, by się go nauczyć jako dzieci.

Czy Polakom łatwo jest nauczyć się ukraińskiego?
Od czasu rozpoczęcia wojny w Ukrainie prawdopodobnie większość z nas przekonała się już, że z przybywającymi z tego kraju osobami można dogadać się nawet bez zaawansowanej znajomości języka: na migi lub wykorzystując słówka znane z lekcji rosyjskiego w szkole.

Znacznie ułatwione zadanie będą miały osoby, które uczyły się już rosyjskiego. Zasoby leksykalne języka rosyjskiego i ukraińskiego pokrywają się aż w 62%, a wiele z tych słów dotyczy życia codziennego. Dużym ułatwieniem jest też znajomość cyrylicy. Trzeba tu jednak pamiętać o kilku ważnych różnicach. W języku ukraińskim inaczej wymawia się niektóre głoski, nie ma też typowego dla rosyjskiego akcentu ruchomego (to akurat ułatwia naukę). Nieco inny jest także zapis niektórych liter – w tzw. grażdance występuje np. miękki znak, którego nie ma w alfabecie rosyjskim, z kolei w języku ukraińskim używa się m.in. Ї ї (głoska/litera J) oraz І і (głoska/litera I, w rosyjskim zapisywana jako И и).

Dlaczego niektórzy Ukraińcy uczą się… ukraińskiego?
Wielu Ukraińców używa na co dzień rosyjskiego, choć nie czuje się Rosjanami. Inni swobodnie przeplatają ze sobą słowa z obu języków. I – co najciekawsze – bardzo możliwe, że zapytani o główny język, powiedzą, że mówią po ukraińsku. Większość nie ma także problemu z przejściem na język rozmówcy w zależności od tego, czy posługuje się on rosyjskim, czy ukraińskim.

Zanim ktokolwiek zacznie się temu dziwić, warto wyjaśnić pewną kwestię. W naszym kraju sprawa jest dość oczywista: Polacy mówią po polsku. O ile można znaleźć obcokrajowca mówiącego w naszym języku, to w drugą stronę raczej to nie działa – nie ma chyba obywatela Polski, który nie mówiłby po polsku. Nie ma co jednak przykładać naszych miar do ukraińskich realiów. W tym kraju tożsamość narodowa nie jest ściśle powiązana z językiem. Można ogólnie powiedzieć, że więcej rosyjskojęzycznych obywateli mieszka na wschodzie Ukrainy. Jadąc pociągiem z Odessy do Lwowa, stopniowo coraz częściej będzie się słyszało na powitanie ukraińskie "Добрий день" niż rosyjskie "здравствуйте", ale nie jest to obowiązującą wszystkich regułą.

Wielu Ukraińców nie zwracało do niedawna na kwestie językowe większej uwagi. Przełomem był rok 2014 i towarzyszące mu wydarzenia: euromajdan, aneksja Krymu, wojna w Donbasie. To wszystko spowodowało u mieszkańców Ukrainy wzrost uczuć patriotycznych, a posługiwanie się ukraińskim stało się wyrazem związania z krajem ojczystym. Na używanie ukraińskiego zaczęto zwracać dużą uwagę w telewizji państwowej i innych mediach, w urzędach, na uczelniach. Niektóre osoby, które dotychczas używały rosyjskiego lub mieszanki obu języków, zaczęły nawet uczęszczać na kursy ukraińskiego.

Uważaj na pomyłki! False friends w języku polskim i ukraińskim
Jeśli słyszysz wypowiadane przez Ukraińca słowo brzmiące podobnie jak w języku polskim, to… miej się na baczności! Rzeczywiście, nasze języki mają ze sobą wiele wspólnego, ale dużo jest w nich także „fałszywych przyjaciół” – wyrazów, które brzmią podobnie, ale oznaczają coś zupełnie innego. Należą do nich m.in.:

• kiszka (кішка) – po ukraińsku: kotka;
• lis (ліс) – po ukraińsku: las;
• owoczi (овочі) – to po ukraińsku nie owoce, ale warzywa;
• prosto (просто) – to po ukraińsku zwyczajnie, za to…
• zwyczajno (звичайно) – to po ukraińsku: oczywiście;
• drużyna (дружина) – to po ukraińsku: żona.