Poezja rozmawia z filozofią, a my… tłumaczymy! O udziale naszych tłumaczy w konferencji poświęconej twórczości Adama Zagajewskiego

Można mieć wrażenie, że współczesną poezję – wiersze białe i wolne – tworzy się bardzo łatwo. Tak naprawdę jednak za tymi krótkimi, pozbawionymi rymów formami stoi najczęściej ogrom pracy twórczej. Podobnie jest z tłumaczeniem takich wierszy. Dlaczego o tym wspominamy? Bo przez dwa czerwcowe dni nasi tłumacze żyli właśnie poezją – jako biuro tłumaczeń zapewnialiśmy obsługę konferencji o twórczości Adama Zagajewskiego.

Kilka słów o konferencji
To nie była konferencja, której tematykę można by streścić słowami „Zagajewski wielkim poetą był”. Prelegenci – badacze literatury i filozofowie z uniwersytetów polskich i zagranicznych – zestawiali poezję Zagajewskiego z filozofią słynnych myślicieli czy wątkami z twórczości innych poetów. W swoich prelekcjach pokazywali także, jak Zagajewski mierzył się z trudnymi tematami Zagłady czy dekonstrukcji mitów kultury.

Ważnym (także z punktu widzenia nas jako biura tłumaczeń zapewniającego kompleksową obsługę konferencji) elementem była część „Zagajewski czytany w Chicago”. Twórczość słynnego poety Nowej Fali była doskonale znana w środowiskach akademickich w USA, a on sam wielokrotnie pojawiał się na uniwersytecie w Chicago jako wykładowca oraz na uniwersytecie w Houston jako profesor wizytujący. I to właśnie kadra z uniwersytetu w Chicago pojawiła się na konferencji, by wygłosić kilka prelekcji poświęconych odbiorowi wierszy Zagajewskiego za oceanem.

Nasza praca polegała w większości na tłumaczeniu wykładów z języka angielskiego na polski. Zdarzały się jednak także tłumaczenia ustne w odwrotnym kierunku – na przykład podczas dyskusji pomiędzy uczestnikami a prelegentami.

I jeszcze – w skrócie – kilka kwestii praktycznych:

• Konferencja „Adam Zagajewski. Poezja rozmawia z filozofią” została zorganizowana na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod patronatem rektora tej uczelni;
• Wydarzenie trwało 2 dni, 20 i 21 czerwca 2022 roku;
• Wśród prelegentów byli badacze literatury współczesnej i inni naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego, Instytutu Badań Literackich PAN i innych uczelni;
• Prelekcje były dość krótkie – trwały średnio od 20 do 30 minut.

Z jakimi wyzwaniami musieli zmierzyć się nasi tłumacze ustni?
Charakterystyczne dla tej konferencji było dość dynamiczne tempo. Prelekcje trwały krótko, maksymalnie 30 minut, a po większości z nich odbywały się spontaniczne dyskusje. Nasi tłumacze ustni są jednak do tego przyzwyczajeni – jedną kluczowych kompetencji osób zajmujących się tłumaczeniami symultanicznymi jest zdolność do przekładania wypowiadanych przez prelegenta treści na bieżąco.

Źródłem znacznie większych trudności mogła być sama tematyka konferencji. Wykłady były prowadzone przez znawców literatury oraz filozofii i przygotowane z myślą o osobach, których wiedza na ten temat wykracza ponad przeciętną. Wiązało się to ze stosowaniem specjalistycznego słownictwa, nawiązaniami do dzieł kultury, sprawnym poruszaniem się w kontekstach literackich.

Jak poradziliśmy sobie z tym wyzwaniem? Obsługę konferencyjną potraktowaliśmy jak tłumaczenia specjalistyczne, w których niezbędna jest wiedza na wysokim poziomie. Zadanie powierzyliśmy tłumaczom, którzy specjalizują się w dziedzinach związanych z humanistyką, teorią literatury, filozofią a jednocześnie mają odpowiednie przygotowanie do wykonywania tłumaczeń symultanicznych.

Jak przekłada się poezję podczas tłumaczenia symultanicznego?
Nasza relacja z tłumaczenia konferencji poświęconej twórczości Adama Zagajewskiego to dobra okazja do tego, by zajrzeć za kulisy pracy tłumaczy ustnych.

W większości wykładów pojawiały się mniej lub bardziej obszerne fragmenty wierszy. Było to konieczne, by mniej obeznani z twórczością Zagajewskiego uczestnicy wiedzieli, do jakich treści odnosi się prelegent. Ze względów oczywistych nasi tłumacze symultaniczni nie przekładali wierszy na bieżąco – takie tłumaczenie nie pozwoliłoby na wierne oddanie artystycznego charakteru wypowiedzi. Krótkie wiersze można szybko przełożyć słowo po słowie, ale nie będzie to miało nic wspólnego z tym, co chciał przekazać autor.

Z tego względu nasi tłumacze musieli bardzo starannie przygotować się do tłumaczenia podczas konferencji. Podczas wykonywania tłumaczeń posługiwali się wcześniej zebranymi fragmentami wierszy. Wymagało to ścisłej współpracy z prelegentami – ustalenia, jakie cytaty będą wykorzystywane podczas wykładu i w jakim momencie się pojawią.

Uniwersyteckie konferencje naukowe poświęcone twórczości polskich poetów rzadko wymagają tłumaczenia symultanicznego. Tym razem było jednak inaczej – wydarzenie miało rangę międzynarodową, m.in. dlatego, że wiersze Adama Zagajewskiego cieszą się popularnością wśród znawców i miłośników poezji za granicą. Mając to na uwadze, organizatorzy poprosili nas o obsługę konferencyjną w zakresie tłumaczeń ustnych. I choć było to nietypowe zadanie, wymagające gruntownego przygotowania, wykonaliśmy je z dużą satysfakcją!