Umarła królowa, niech żyje król – o monarchii brytyjskiej słów kilka

To zastanawiające, dlaczego życie brytyjskiej rodziny królewskiej jest dla nas tak fascynujące. Może dlatego, że Elżbieta II i jej najbliżsi stali się przez ostatnie kilkadziesiąt lat ważnym elementem popkultury, o którym powstają filmy, seriale, a nawet piosenki? A może dlatego, że określenia „król” i „królowa” kojarzą się nam nieco bajkowo? A może po prostu… z rodziną Windsorów jest związanych wiele ciekawostek, które zaskoczą nawet miłośników historii? Poznaj najważniejsze z nich!

Król czy królowa? Zasady dziedziczenia w monarchii brytyjskiej
Dziś w życiu publicznym obecni są przedstawiciele obu płci i nikogo nie dziwi kobieta na wysokim stanowisku. Elżbieta II została jednak królową w czasach, gdy mogło to być zaskakujące. Pierwsza królowa brytyjska panowała jeszcze wcześniej, w XIX wieku – była to Wiktoria.

Dlaczego to Elżbieta II, a nie któryś z męskich członków rodziny królewskiej, otrzymała tytuł królowej? To nie przypadek – wynika to z obowiązujących od wieków zasad dziedziczenia:

• pierwszym następcą tronu jest najstarsze dziecko panującego władcy;
• kolejnymi kandydatem są dzieci następcy tronu, w kolejności według wieku;
• rodzeństwo następcy tronu znajduje się dalej w kolejce do tronu niż dzieci następcy;
• dziedziczyć tron mogą tylko dzieci ze związków małżeńskich.

Do 2013 roku obowiązywało także pierwszeństwo w dziedziczeniu dla mężczyzn. Obejmować tronu nie mogły również osoby, które zawarły małżeństwo z katolikami lub zmieniły wyznanie. Nadal jednak małżeństwa sześciu pierwszych kandydatów wymagają zgody panującego monarchy.

Reguły związane z dziedziczeniem mogą wydawać się skomplikowane, w rzeczywistości jednak wszystko jest opisane i zaplanowane niezwykle dokładnie. Do tego stopnia, że można ustalić listę aż 6 tysięcy kandydatów do tronu królewskiego (oczywiście jest niemal niemożliwe, by któryś z nich został królem lub królową).

Monarchia… czyli kto? Kogo zalicza się do rodziny królewskiej?
Dynastia Windsorów, poprzez małżeństwa z przedstawicielami liczących się rodów, jest szeroko spokrewniona z wieloma arystokratami europejskimi. W rzeczywistości jednak mianem rodziny królewskiej określa się bardzo niewielkie grono osób. Należą do niego:

• monarcha lub monarchini;
• owdowiały małżonek lub małżonka władcy (np. Królowa Matka);
• dzieci monarchy lub monarchini;
• wnuki (obu płci) – ale tylko z linii męskiej;
• małżonki synów (także owdowiałe) oraz wnuków monarchy lub monarchini – tylko w linii męskiej.

Kraje na całym świecie należące do monarchii brytyjskiej
Czasy Imperium Brytyjskiego zdecydowanie należą już do przeszłości. Wiele osób nie wie jednak, że królowa Elżbieta II (a obecnie król Karol III) formalnie panują nad wieloma krajami na całym świecie. Są to członkowie Wspólnoty Narodów – suwerenne państwa, które uznają zwierzchnictwo monarchii brytyjskiej:

• Kanada,
• Australia,
• Nowa Zelandia,
• Jamajka,
• Bahamy,
• Grenada,
• Papua-Nowa Gwinea,
• Tuvalu,
• Wyspy Salomona,
• Saint Vincent i Grenadyny,
• Saint Lucia,
• Antigua i Barbuda,
• Belize,
• Saint Kitts i Nevis.

Król sprawuje również formalną władzę nad licznymi terytoriami zależnymi Wielkiej Brytanii oraz terytoriów zamorskich członków Wspólnoty Narodów.

Ciekawostką jest fakt, że monarcha brytyjski jest również świecką głową kościoła anglikańskiego.

Gdzie mieszka rodzina królewska?
Wbrew częstemu przekonaniu – wcale nie w pałacu Buckingham. To miejsce jest tylko oficjalną siedzibą króla lub królowej. Monarcha przebywa tam stosunkowo rzadko, np. podczas uroczystości czy wizyt zagranicznych głów państwa. Fakt ten łatwo zauważyć – nad pałacem Buckingham zawsze powiewa wówczas sztandar królewski.

Równie znana jest inna rezydencja, w której przyjmuje się oficjalnych gości – zamek Windsor. A jakie inne zamki i pałace znajdują się w posiadaniu brytyjskiej rodziny królewskiej i kto je zamieszkuje? Oto te najbardziej znane:

• pałac Keningston, położony w jednym z londyńskich parków królewskich, zamieszkiwany przez księcia Williama, księżną Katę i ich dzieci;
• Bagshot Park, królewska rezydencja położona w hrabstwie Surrey, od lat 90. XX wieku należąca do księcia Edwarda;
• Balmoral – zamek w Szkocji, uznawany za ulubioną rezydencję letnią królowej Elżbiety II (to właśnie tam zmarła);
• Birkhall – wiejska posiadłość w Szkocji, szczególnie lubiana przez Królową Matkę i obecnego króla Karola III;
• Clarence House – rezydencja w Londynie, od momentu przejęcia władzy przez Karola III jego oficjalna siedziba, w Clarence House do końca życia mieszkała też Królowa Matka;
• Royal Lodge – rezydencja położona w Windsorze, zamieszkiwana przez księcia Andrzeja;
• Pałac św. Jakuba, najstarszy pałac królewski w Londynie, jest rezydencją księżniczki Anny i księżniczki Aleksandry, ale nikt w nim oficjalnie nie mieszka.

Dlaczego Elżbieta II nie nosiła nazwiska po mężu? Jakie nazwiska otrzymały jej dzieci?
Z brytyjską rodziną królewską jednoznacznie kojarzy się nazwisko „Windsor”. W rzeczywistości jest to nazwisko panieńskie Elżbiety II, a nie nazwisko przyjęte po mężu. Jest ono stosunkowo nowe. Do XX wieku członkowie rodziny królewskiej nie używali nazwisk, ale tytułów, np. książę Szkocji. Nazwisko „Windsor” zostało wprowadzone w 1917 roku przez króla Jerzego V.

Książę Filip nazywał się Mountbatten – i w tym przypadku sprawa również nie jest oczywista. Książę w młodości, chcąc odciąć się od swoich niemieckich (źle się wówczas kojarzących) korzeni, zmienił rodowe miano Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg na nazwisko panieńskie matki, Battenberg (w zanglicyzowanej wersji – Mountbatten).

Skoro Elżbieta II i książę Filip nosili różne nazwiska, jak nazywają się ich potomkowie? Królowa Elżbieta zdecydowała, że rodzina królewska będzie się nazywała Mountbatten-Windsor. I właśnie takie nazwiska noszą ich dzieci, a także wnuki.

Z kim są spokrewnieni przedstawiciele rodziny Windsorów?
Gdyby Windsorowie chcieli odwiedzić swoich europejskich krewnych, musieliby… przygotować się na naprawdę długą podróż! Jedno jest za to pewne – na pewno w większości krajów znaleźliby bez problemu rodzinę, u której mogliby przenocować. Dynastia Windsorów (a właściwie Wettynów) jest bardzo stara i powiązana z licznymi rodami królewskimi.

Wettynowie wywodzą się z Saksonii. Przedstawiciele dynastii zasiadali na tronie właśnie w tym królestwie, a także w Turyngii, Miśni, a nawet… Warszawie (do Wettynów należeli m.in. August Mocny i August III Sas). Rodzina Koburgów, której potomkowie sprawują władzę w Wielkiej Brytanii, to boczna odnoga dynastii, a właściwie jej części ernestyńskiej.

Członków rodu Wettynów można było spotkać na tronach wielu europejskich państw: Portugalii, Belgii, Bułgarii.

Co ciekawe, korzenie rodziny królewskiej sięgają także Polski. Z potomkami polskiej rodziny Hauke, o pochodzeniu saksońskim, był daleko spokrewniony książę Filip. Do dziś w naszym kraju żyją przedstawiciele tego rodu, m.in. dominikanin Aleksander Hauke-Ligowski.

Czego nie wolno członkom rodziny królewskiej? Ciekawe, czasem dziwne, a nawet absurdalne zasady
Czy król lub królowa mogą robić to, co tylko zechcą? Wierzą w to chyba jedynie dzieci. W rzeczywistości brytyjscy władcy przez wieki byli ograniczani szeregiem norm i zasad. Dotyczyło to nawet tak intymnych kwestii, jak rodzenie dzieci. Porody odbywały się w domu (pierwszym dzieckiem urodzonym w szpitalu był książę William), a według przepisów na miejscu musiał być obecny Minister Spraw Wewnętrznych – aby upewnić się, że nie podmieniono dziecka.

Obecnie zasady są zdecydowanie luźniejsze. Niektóre z nich, ustalone dawno temu, nadal jednak obowiązują. Do tych, które mogą budzić największe zdziwienie, można zaliczyć:

• zakaz noszenia futer naturalnych;
• obowiązek zabierania ze sobą w oficjalne podróże zestawu odzieży żałobnej;
• zakaz podejmowania pracy zarobkowej;
• zakaz spożywania czosnku i owoców morza;
• zakaz gry w Monopoly (podobno wprowadziła go królowa Elżbieta, ponieważ gra wzbudzała zbyt duże emocje wśród uczestników).

Czy któreś z ciekawostek na temat brytyjskiej rodziny królewskiej Was zaskoczyły? A może już wcześniej o nich słyszeliście?